Krempna Gmina

News

Informacja Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Jaśle

05.06.2024

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Jaśle

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Jaśle

W związku ze zbliżającym się sezonem letnim, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Jaśle pragnie przypomnieć o kwestiach związanych z zagrożeniem bakteriami z rodzaju Legionella oraz sposobach ich eliminacji. Dodatkowo zwraca się o rozpowszechnienie treści niniejszego pisma wśród mieszkańców.

Woda wykorzystywana do picia, celów sanitarno-higienicznych, rekreacji wodnej, a także woda zasilająca urządzenia i systemy stosowane w celu korekty i optymalizacji mikroklimatu może stanowić istotne źródło transmisji zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Jednym z ważniejszych czynników wodopochodnych zakażeń są Gram-ujemne pałeczki Legionella sp. (głównie Legionella pneumophila). Ich naturalnym środowiskiem są wody śródlądowe, powierzchniowe i gruntowe, szczególnie naturalne źródła gorącej wody, strefy przybrzeżne wód morskich oraz gleba. Po przedostaniu się bakterii do sieci w wyniku natrafienia na dogodne warunki, bakterie te mogą się namnażać, kolonizować następne odcinki sieci, a wraz z wodą być dystrybuowane do urządzeń oraz innych instalacji.

Potencjalnym źródłem zakażenia człowieka jest skażona woda i aerozol wodny, o średnicy kropel od 2 pm do 5 pm, zawierający bakterie z rodzaju Legionella. Zakażenie następuje drogą inhalacyjną przez przenikanie skażonego aerozolu wodnego bezpośrednio do dróg oddechowych człowieka. Sporadycznie zakażenie może następować poprzez aspirację. Liczba bakterii wywołująca zakażenie nie jest ściśle określona, jednak szacuje się, że stężenie na poziomie 100 jednostek tworzących kolonię w 100 ml wody (100 jtk/100 ml) może spowodować zakażenie poprzez inhalację u osób zdrowych. Należy mieć na uwadze, iż nie można się zarazić tymi bakteriami przez spożycie zanieczyszczonej wody, brak jest również wystarczających dowodów na potwierdzenie transmisji zakażenia z człowieka na człowieka.

Rezerwuarami Legionella sp., które mogą być źródłem zakażenia stają się zatem instalacje wodociągowe wraz z armaturą (np. prysznice, stanowiska do przemywania oczu, systemy zraszaczy przeciwpożarowych), urządzenia do rekreacji wodnej (np. baseny kąpielowe, wanny z hydromasażem, bicze wodne, fontanny), urządzenia i systemy stosowane w celu korekty i optymalizacji mikroklimatu w pomieszczeniach (np. nawilżacze powietrza. klimatyzatory, systemy klimatyzacyjne z wodnymi chłodniami wentylatorowymi).

Pałeczki Legionella mogą powodować trzy typy legioneloz:

postać płucna (choroba legionistów, legionelozowe zapalenie płuc) – zachorowanie o bardzo ciężkim przebiegu z dominującymi objawami zapalenia płuc, często z wysoką temperaturą ciała (do 40°C). Może też przebiegać w sposób niespecyficzny, ciężkość przebiegu może wahać się od lekkiego (kaszel, lekka gorączka i niewielkie zmiany w badaniu radiologicznym płuc) do bardzo ciężkiego, zagrażającego życiu chorego. Zachorowaniu najczęściej towarzyszy biegunka (25-50% przypadków), nudności (10-30% przypadków), dreszcze, bóle mięśni, splątanie i inne objawy neurologiczne (50% przypadków) oraz objawy uszkodzenia wątroby i nerek oraz spowolnienie akcji serca;
postać pozapłucna (gorączka Pontiac) – zachorowanie o stosunkowo lekkim przebiegu grypopochodnym, z nagłym wzrostem ciepłoty ciała, dreszczami, z bólami mięśniowymi, bólem głowy, zwykle wykrywane w przypadku wystąpienie ogniska tej infekcji;
postać poza płucna ciężka uogólniona – występująca po zabiegach transplantacyjnych, podczas podawania leków immunosupresyjnych i po przeszczepieniu narządów, często o ciężkim przebiegu klinicznym, z zespołem septycznym i zaburzeniami krzepnięcia, ostrą niewydolnością krążenia i zapaleniem nerek;

Bakterie z rodzaju Legionella mogą się namnażać w wodzie o temperaturze powyżej 20°C. W niższej temperaturze nie namnażają się, ale mogą w niej przeżyć nawet kilka miesięcy. Optymalna temperatura wzrostu dla tych bakterii wynosi 32°C – 42°C. Wraz ze wzrostem temperatury ich procesy życiowe zwalniają, w temperaturze 50°C przestają się rozmnażać, w temperaturach wyższych natomiast zaczynają ginąć. Czas likwidacji bakterii w temperaturze 50°C szacuje się na 5 – 6 godzin, w temperaturze 60°C jest to 32 minuty, w temperaturze 66°C – 2 minuty.

Z powyższego wynika, że czynnikiem pozwalającym zapobiegać kolonizacji jest utrzymywanie w instalacji właściwego reżimu temperaturowego, tj. utrzymywanie temperatury wody ciepłej powyżej 55°C i temperatury wody zimnej poniżej 20°C. W przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia bakteriami Legionella sp., jedną z zalecanych metod jest dezynfekcja termiczna. Instalacje ciepłej wody można „przegrzać”, spłukując je wodą o temperaturze powyżej 60°C (najlepiej bliskiej 70°C).

Dogodne warunki do wzrostu populacji bakterii powstają w przypadku stagnacji wody w sieci. Brak ciągłego przepływ wody (poza tym, że utrudnia utrzymanie temperatury cieczy na względnie stałym poziomie) sprzyja powstawaniu biofilmu, czyli konglomeratu komórek mikroorganizmów oraz substancji produkowanych przez te mikroorganizmy. Biofilm zapewnia pałeczkom Legionella substancje pokarmowe, a dodatkowo chroni przed dezynfekcją. Na rozwój biofilmu ma również wpływ powstawanie wszelkich zakamarków, chropowatości wewnątrz sieci (korozja, odkładanie się kamienia kotłowego, wytrącanie osadów) oraz niewystarczająca dezynfekcja wody.

Aby ograniczyć stagnację wody, nieużytkowane punkty czerpalne (krany/ prysznice) oraz ślepe odcinki instalacji w miarę możliwości powinny być odłączane od instalacji wodociągowej i usuwane. Punkty czerpalne i fragmenty instalacji, z których korzysta się rzadko lub przez krótki okres, należy płukać przez około 20 minut 1 – 2 razy w tygodniu.

Aby ograniczyć powstawanie biofilmu w nieckach wodnych (typu wanny, fontanny) należy dodatkowo poddawać je czyszczeniu mechanicznemu. Zanieczyszczenia organiczne (np. martwy naskórek, kosmetyki, cząstki tekstyliów) stanowią źródło pokarmu dla mikroorganizmów tworzących biofilm. Trudno wskazać z jaką konkretną częstotliwością należy dokonywać zabiegów czyszczenia niecek. Jednak ustalając harmonogram prac należy wziąć pod uwagę przede wszystkim ich przeznaczenie, obciążenie wynikające z ich użytkowania, jakość dostarczanej wody, podatności materiałów instalacyjnych na zasiedlanie przez biofilm oraz rodzaj systemu zasilania w wodę. Systematycznym czyszczeniom oraz dezynfekcji powinny podlegać również powierzchnie przewodów doprowadzających wodę i, o ile te elementy występują: powierzchnie przewodów doprowadzających powietrze, złoża filtracyjne oraz powierzchnie zbiorników wyrównawczych. Należy mieć na uwadze, że systemy otwarte (czysta woda napływa a zużyta trafia do kanalizacji ściekowej) są zasadniczo bezpieczniejsze od systemów zamkniętych (woda cały czas krąży w obiegu), zwłaszcza jeśli woda powracająca do niecki nie została poddana wystarczającemu uzdatnianiu.

Ze względu na specyfikę bytowania Legionella sp. w instalacjach i urządzeniach, szczególnie istotne jest wykonanie wszelkich zabiegów czyszczenia i dezynfekcji przed rozpoczęciem sezonu. Ma to oczywiście zastosowanie do tych obiektów i elementów, które użytkowane są jedynie okresowo, jak na przykład ściany wodne, wytwornice mgły, klimatyzatory. Zabiegi czyszczenia, dezynfekcji oraz konserwacji należy przeprowadzać każdorazowo po zakończeniu sezonu, pozwoli to utrzymać bezpieczeństwo zdrowotne na dobrym poziomie oraz wydłuży żywotność instalacji i urządzeń.

Obok rozsądnego zarządzania instalacją oraz obok metody termicznej zwalczania Legionella, zaleca się również stosowanie innych metod dezynfekcji wody. Wśród nich: metody chemiczne wykorzystujące związki chloru (np. podchloryn sodu, dwutlenek chloru), metoda elektrolityczna z udziałem jonów miedzi i srebra, dezynfekcja nadtlenkiem wodoru, dezynfekcja przy użyciu biocydów organicznych, zastosowanie promieniowania ultrafioletowego, a także ultrafiltracji bądź nanofiltracji.

Wybierając konkretną metodę bądź kilka z nich, należy przede wszystkim uwzględnić przeznaczenie wody. Wodzie przeznaczonej do spożycia, bądź na potrzeby gospodarcze stawia się zupełnie inne wymagania niż wodzie technologicznej. Nie każda substancja może być zastosowana do wody użytkowej. I nie wszystkie materiały mogą być poddane dezynfekcji dowolną metodą bez spowodowania uszczerbku w ich strukturze. Podejmując decyzję o zamiarze wykonywania dezynfekcji, należy z uprzedzeniem poinformować wszystkich użytkowników systemu. Woda o temperaturze powyżej 60°C może powodować poważne oparzenia, natomiast woda o dużym stężeniu środków dezynfekujących może mieć przykry smak i zapach dla niektórych użytkowników.

Ilość Legionella sp. w środowisku naturalnym znajduje się poza kontrolą człowieka, jednak można skutecznie zmniejszyć jej obecność poza tym obszarem dbając o odpowiednią jakość wody, niwelując niedoskonałości konstrukcyjne instalacji wodnych, zapewniając nadzór sanitarno-higieniczny nad urządzeniami i instalacjami wodnymi oraz prowadząc odpowiednie działania zapobiegawcze.

Dodatkowe informacje można pozyskać korzystając z wiarygodnych serwisów tematycznych na przykład: